4 generaties op de werkvloer, werkt het?

De eerste afgestudeerden van Generatie Z druppelen binnen in onze bedrijven en organisaties. Dat betekent dat we op dit moment te maken hebben met vier generaties op de werkvloer: de babyboomers, generatie X, Y en Z. Een mooie mix of een explosief geheel?

Tekst: Hade Wouters – Beeld: Shutterstock en Natalie Lycops

‘Diversiteit moet slim aangepakt worden, door bijvoorbeeld te werken aan het waarderend begrip van het anders-zijn. Dan werk je niet met getrokken vuisten en dat geeft rust.’ Saskia Van Uffelen, auteur van Iedereen baas! en Durven voor morgen.

‘Ik ben dit jaar vijftig geworden en alsof die kaap niet al confronterend genoeg is, word ik op mijn werk ingehaald door een creatieve twintiger die de digitale klappen van de zweep veel beter onder de knie heeft dan ik’, zucht Caroline, teamcoördinator in een eventbureau. ‘Als ik zie hoe gedreven die jongeren zijn, denk ik: zij verwachten te veel, te snel. Eigenlijk ergert het me ook wel. Of ben ik te traag en niet aangepast?’ Niet alleen nieuwe technologieën brengen ons in een stroomversnelling op de werkvloer, ook de nieuwe generaties die ze bedienen, veroorzaken de nodige deining.

‘Jongeren ontwikkelen zich in interactie met de wereld om hen heen en die wereld staat niet stil’, zegt Yvonne van Sark van YoungWorks, een bureau voor jongerencommunicatie. ‘De leefwereld van jongeren nu is anders dan die van jongeren vijftien, dertig of vijftig jaar geleden. En dat leidt tot verschillen in de beelden die jongeren hebben van de wereld en hoe ze zich binnen die wereld gedragen. De ervaringen die mensen tussen hun tiende en vijfentwintigste levensjaar opdoen, bepalen voor een groot gedeelte hun waarden en overtuigingen. Zo is iedereen het product van de omgeving waarin hij of zij in opgegroeid. Die omgeving verschilt deels voor iedereen, maar hierbinnen is ook sprake van grotere ontwikkelingen die iedereen raken. Zo ontstaat er pakweg iedere vijftien jaar een nieuwe generatie met mensen die deels dezelfde maatschappelijke ervaringen opdoen en daardoor overeenkomsten vertonen in houding en gedrag.’

‘In tegenstelling tot de Babyboomers is Generatie Y niet competitief, maar coöperatief. Ze erkennen hun eigen talent en dat van de anderen en proberen samen te werken om op het next level te komen.’ Herman Konings, futuroloog

 Een babyboomer is geen millennial

Vier generaties op de werkvloer, dat is een huis vol. Ten eerste heb je de babyboomers (nu tussen 55 en 74 jaar), daarna Generatie X (nu tussen 40 en 54 jaar), Generatie Y of de millennials (nu tussen 25 en 39 jaar) en ten slotte Generatie Z (nu tussen 9 en 24 jaar).  Allemaal hebben ze andere motivaties, targets en work ethics.

Neem nu de babyboomers, de eerste generatie na de oorlog. ‘Na de tweede wereldoorlog bouwden de Amerikanen Europa weer op en zorgden ervoor dat hun multinationals voet aan de grond kregen’, duidt futuroloog Herman Konings. ‘De babyboomers hebben leren denken in termen als marketing, sales, HR, … Door de Amerikaanse invloed en de tijdsgeest hebben ze zich heel competitief ontwikkeld: ze gebruiken hun talent om het talent van de ander te verslaan.’
Die tomeloze ambitie heeft effect gehad op de generatie na hen: ‘Generatie X, afgestudeerd in de jaren 1985 tot 2000, wordt wel eens de verloren generatie genoemd’, aldus Konings. ‘Ze hebben het moeilijk gehad: het werkveld was helemaal afgedekt door de babyboomers en het was moeilijk uit hun schaduw te stappen. Vaak hadden de mensen van generatie X een tweede diploma nodig om aan werk te komen. Je ziet dat ze tussen schip en wal zitten: ze schipperen tussen competitie en coöperatie, tussen IQ- en EQ-denken, tussen analoog en digitaal.’

‘Jongeren staan doorgaans meer open voor digitalisering en ze zijn gewend aan learning by doing, ze pikken zaken snel op. Als ze voortdurend horen “we doen het al jaren zo” demotiveert dat enorm.’
Yvonne van Sark van YoungWorks

Competief versus coöperatief

And in came generation Y. Ook die maakten het generatie X niet makkelijk – en omgekeerd. ‘Ik ben van job veranderd omdat ik totaal niet om kon met de werkcultuur op mijn vorig werk’, vertelt Jeroen, 33 jaar. ‘Een vergadering heeft voor mij als doel een oplossing te vinden voor een probleem, maar mijn collega’s probeerden elkaar voortdurend de loef af te steken. Dat vertraagde de boel enorm. Alsof het niet om het project ging maar om hen.’ Een typische reactie van een millennial. Generatie Y zijn namelijk de kinderen van de babyboomers, en die hebben een tegengestelde beweging gemaakt ten opzichte van hun ouders. ‘Generatie Y is niet competitief, maar coöperatief’, merkt Konings op. ‘Ze erkennen hun eigen talent en dat van de anderen en proberen samen te werken om op het next level te komen.’ Dat een oudere collega vooral zijn eigen gewin lijkt na te streven, kan een millennial dan ook onbegrijpelijk lijken.

Ook gaan de millennials veel makkelijker om met technologie, wat bij hun oudere collega’s dan weer frustratie kan opwekken. Konings: ‘Tijdens hun formatieve jaren heeft generatie Y veel invloed gekend van social media, hoewel ze geen digital natives zijn: de opkomst van sociale media situeren we eerder rond 2004. Maar generatie Y is ook de generatie van de deeleconomie: ze delen auto’s, werkplekken en boormachines. Ze zijn post-materialistisch. Ze hebben een hang naar het authentieke en ambachtelijke: ze kopen vinylplaten, hebben moestuintjes en worden barista. Generatie Y combineert hiermee de kennis en de kunde van het digitale en de gevoeligheid van het analoge.’ Een hele kunde op zich, die hen ook op de werkvloer heel wendbaar en creatief maakt.

‘Jongeren van generatie Z zijn individueel, ze handelen zelfstandig. Ze zijn gewend dat algoritmen hun leven bepalen, baseren hun beslissingen op data en zijn nog sneller afgeleid dan de mensen van generatie Y.’ Herman Konings, futuroloog

Snel, verwend en ongedurig

En dat kan je al helemaal zeggen van de jonkies. De eerste telgen van Generatie Z (tussen 9 en 24 jaar) komen langzaam maar wel de markt ingekatapulteerd en die zijn nog meer futureproof dan hun voorgangers. Herman Konings: ‘Jongeren van generatie Z zijn meer individueel, ze handelen zelfstandig. Ze zijn gewend aan algoritmen die hun leven bepalen, baseren hun beslissingen op data en maken gebruik van tech-agents (die informatie voor hen filteren op hun maat, nvdr). Het is een visuele generatie, die communiceert in beelden. Kijk maar naar Instagram en YouTube.’ Die generatie moet je op de werkvloer bezig en alert kunnen houden. Ze zijn snel en ongedurig. Niet altijd simpel in een werkomgeving die vaak nog door babyboomers geleid wordt. Niet iedereen werkt bij Google of Ricardo Semler.

‘Ze zijn nog sneller afgeleid dan de mensen van generatie Y’, merkt Herman Konings op. ‘Als werknemer hebben ze ook het profiel van zelfbewuste, hogeropgeleiden. Vooral de vrouwen doen het opvallend goed: op jonge leeftijden starten ze een eigen onderneming of hebben ze al belangrijke functies. Het zijn probleemoplossende wetenschappers en techneuten, en tegelijkertijd ook nestklevers die het goed hebben in hotel mama.’ Als baas moet je dus vooral zien dat je de nieuwe garde tevreden kan houden. Voor een oudere collega die al jaren hard werkt om vooruit te kunnen komen, kan een jongere die swiftly als belofte wordt binnengehaald een doorn in het oog zijn.

‘De babyboomers zijn nog met velen in het werkveld, zij gaan vandaag of in de loop van de komende tien jaar op pensioen. Toch zijn zij het die alsnog beslissingen nemen en de macht hebben. Dat kan vrij explosief worden.’ Herman Konings, futuroloog

Slim omgaan met diversiteit

Dat verschillende generaties laten samenwerken een doordachte aanpak nodig heeft, beaamt Saskia van Uffelen, zakenvrouw en al 25 jaar werkzaam in de ICT-wereld. Ze schreef dan ook een boek over het thema, Iedereen baas! en Durven voor morgen. ‘Als verantwoordelijke voor een team, moest ik een bedrijf laten groeien en daarvoor moesten er nieuwere technologieën geïmplementeerd worden en nieuwe mensen gerekruteerd’, vertelt ze. ‘Daarbij gingen een aantal dingen goed en een aantal dingen minder goed. Dat wekte mijn interesse. Ik wilde de ouderen houden en jongeren aan het team toevoegen. Daarbij moest ik aandacht besteden aan de samenwerking tussen generaties. Er is veel over genderdiversiteit geschreven, maar het verhaal van de generaties was onontgonnen terrein.’

Saskia Van Uffelen merkte gauw dat diversiteit aangestuurd moet worden. ‘Je moet diversiteit en inclusiviteit goed managen, door bijvoorbeeld te werken aan het waarderend begrip van het anders-zijn. Dan werken mensen niet meer met getrokken vuisten, maar krijg je een cultuur waarin begrepen wordt dat het begrip van twee kanten moet komen. Dat geeft rust. Als je diversiteit niet aanpakt, winnen de machtsstructuren het. Je krijgt een strijd tussen sterken en zwakken, er staan strevers op, prestige en power worden belangrijk. Als dit gebeurt, worden creatie en innovatie geblokkeerd.’

Voor haar was 2016 een kantelpunt. ‘Toen kwamen de eerste afgestudeerden van generatie Z op de arbeidsmarkt. Intussen heerst er een war on talent. Er is schaarste. Bedrijven maken de fout om de jongeren van generatie Z nog steeds te willen benaderen als de babyboomers, maar dat werkt uiteraard niet. De nood is momenteel gigantisch en er is een tekort aan werkkrachten met de juiste competenties op de juiste plaats. En toch verandert er niets. Er is oud leiderschap in een getransformeerde wereld.’

Dat de samenwerking tussen de generaties op dit moment vrij explosief kan zijn, is niet zo vreemd, legt Herman Konings uit: ‘De babyboomers zijn nog met velen in het werkveld, zij gaan vandaag of in de loop van de komende tien jaar op pensioen. Toch zijn zij het die beslissingen nemen, beleid uitstippelen en de macht hebben. Het is opvallend dat zij vervangen worden door de generatie Y, in plaats van – wat je zou verwachten – generatie X. De millennials hebben betere troeven, als connected natives die goed samenwerken en vlot switchen tussen het digitale en analoge.’ Ook dat kan de nodige spanning tussen X en Y opleveren, natuurlijk. 

‘Tussen werknemers die hetzelfde werk doen, jong en ouder, is er gelukkig ook veel wat hen bindt, qua interesses en drijfveren.’ Yvonne van Sark van YoungWorks

Zo werkt het wél

‘Voor jongeren zijn de ‘nieuwe’ ideeën vaak de norm, zij kennen geen andere werkrealiteit’, merkt Yvonne van Sark nog op. ‘Ouderen, met meer ervaring, vergelijken wél en realiseren zich dat er tien, vijftien jaar geleden anders naar dingen werd gekeken. Dat kan leiden tot verschillende opvattingen tussen jongeren en ouderen. Toch zijn de verschillen tussen jong en vaak een stuk kleiner dan de verschillen tussen mensen in het algemeen, ongeacht hun leeftijd dus’, relativeert ze. ‘Tussen werknemers die hetzelfde werk doen, jong en ouder, is er gelukkig ook veel wat hen bindt, qua interesses en drijfveren.’ Daar komt bij dat jongeren het volgens haar tegenwoordig vaak best goed kunnen vinden met oudere generaties. ‘Ze wonen niet voor niets ook langer thuis’, zegt ze. ‘In cultureel opzicht is er voor jongeren minder te bevechten; volwassenen hebben steeds meer aandacht voor het geluid en de wensen van jongeren.’

Yvonne van Sark ziet dan ook good practices op de werkvloer ontstaan in de samenwerking tussen de generaties: ‘Binnen veel organisaties gaat het best goed, als er een evenwichtige leeftijdsopbouw is. Veel werkgevers starten een jongerenteam, zodat jongeren elkaar informeel ontmoeten.
Uit recent onderzoek dat we hebben gedaan onder jonge ambtenaren weten we bijvoorbeeld dat jongeren het liefst werken in gemixte teams, met mensen van verschillende leeftijden. Binnen zo’n team vinden ze alles waar ze behoefte aan hebben: mensen met ervaring en doorleefde kennis om van te leren, gelijkgestemde jongeren om jezelf in te herkennen. Zo ontstaat een gedeelde, veilige ruimte om frisse en soms naïeve ideeën in te brengen, zonder direct door ‘de ander’ beoordeeld te worden. Jonge werknemers brengen immers andere zaken in. Omdat ze net starten hebben ze een onbevangen blik. Jongeren staan doorgaans ook meer open voor digitalisering en ze zijn gewend aan learning by doing, ze pikken zaken snel op. Als ze voortdurend horen “we doen het al jaren zo” demotiveert dat enorm.’

‘Uit recent onderzoek weten we dat jongeren het liefst werken in gemixte teams, met mensen van verschillende leeftijden. Daar vinden ze alles waar ze behoefte aan hebben: mensen om van te leren én gelijkgestemden.’ Yvonne van Sark van YoungWorks

De oplossing: respect en gelijkwaardigheid

Het andere uiterste kan overigens ook waar zijn: dat jonge medewerkers worden binnengehaald als een soort digitale wonderkinderen die de boel even radicaal komen opschudden. ‘Dat stigma kan beklemmend zijn: als starter moet je jouw positie binnen het werkveld nog ontdekken en vormgeven’, zegt Yvonne van Sark. ‘Juist het houvast dat oudere collega’s vanuit hun ervaring kunnen bieden is voor veel jonge professionals zeer waardevol. Op voorwaarde dat zij wel als gelijkwaardig en met respect worden behandeld. Met name dat laatste is belangrijk om je te beseffen als babyboomer: ja, die jonge collega moet het klappen van de zweep nog leren kennen, maar dat kan hij of zij alleen wanneer daarvoor de ruimte wordt geboden.’

‘Het samenwerken tussen de verschillende generaties is urgenter dan ooit, willen we de generaties die na ons komen een leefbare wereld bieden.’ Saskia Van Uffelen, auteur van Iedereen baas! en Durven voor morgen

Het samenwerken tussen de verschillende generaties is urgenter dan ooit, willen we de generaties die na ons komen een leefbare wereld bieden, drukt Saskia van Uffelen er ten slotte op. ‘Het is één voor twaalf’, zegt ze. ‘Iedereen staat onder druk met niet-werkende, oude modellen. Hoe lang gaan we dit nog rekken?  We staan voor gigantische maatschappelijke uitdagingen. Er moeten beslissingen genomen worden om de wereld leefbaar te houden. Dit vraagt een aanpak. We moeten wendbaar zijn, levenslang leren en trainen, ons menselijk kapitaal goed inzetten, gebruik maken van de diversiteit en inclusiviteit. We moeten stoppen met te denken dat het altijd een ander is die de verandering teweeg moet brengen en CEO worden van ons eigen leven. We moeten keuzes maken en op lange termijn denken. Ik hoop dat er waarderend begrip ontstaat tussen de generaties en dat we zo samen een aantal drastische acties in gang kunnen zetten om voor de volgende generaties een leefbare wereld te creëren.’

Meer weten?/b>