De kracht van storytelling
Waar het schuurt
De locatie van de cursus, een autovrije plek in Amsterdam aan het water, lijkt wel de geheime tuin van de creativiteit. Met mijn notaboekje nestel ik me aan het water en kijk hoe er rond me gedanst, gefilmd en gefotografeerd wordt. Heerlijk, maar het lijstje van mogelijke verhalen in mijn notaboekje is akelig kort. De beste verhalen vind je waar het pijn doet, waar het jeukt en schuurt, maar dus niet bloedt. Ik realiseer me dat ik me net daar heel kwetsbaar voel. Om van iets pijnlijks als een mislukking, een fout of brute pech een verhaal te maken, moet je afstand kunnen nemen. Ik pel gevoelens als schaamte en schuld van gebeurtenissen uit mijn leven, om te bekijken of wat overblijft geschikt materiaal is.
De cursus helpt ons door de hindernissen heen. Met gerichte opdrachten zetten we stappen in de keuze van een gebeurtenis, de analyse ervan en het uitwerken als verhaal. In de voorbereiding werken we in kleine groepjes. Ik word geraakt door een medecursiste die een leuk verhaal heeft over hoe ze als jonge vrouw zo onzichtbaar kon zijn voor anderen dat ze een keer toevallig op een geheime marinebasis terechtkwam zonder dat iemand haar opgemerkt had. Hilarisch en bitter tegelijk. Op het einde van de eerste cursusdag vertellen we allemaal ons eerste verhaal, rechtstaand en door een microfoon. De energie en concentratie die ontstaat wanneer er verteld wordt, is intens. Ik realiseer me dat iedereen geconfronteerd wordt met pijnlijke en schurende gebeurtenissen. Het gaat erom hoe je ernaar kijkt, welke betekenis je eraan geeft en welk inzicht je ervan meeneemt. Dat is meer dan eens verrassend in de verhalen van anderen. Een jonge vrouw vertelt over haar keuze om een relatie te verbreken. Doorheen haar unieke verhaal toont ze haar eigenheid, maar het verhaal raakt evengoed aan situaties waar ik zelf ooit in beland ben. Er ontstaat een complexe mix van herkenning, empathie en fascinatie. Ik zit op het puntje van mijn stoel.
Opstand en weerstand
Bij het werken aan ons tweede verhaal krijgen we meer techniek aangereikt. Verschillende manieren om een verhaal te beginnen of te eindigen. En het show, don’t tell-principe: een beeld schetsen is krachtiger dan je eigen inzicht benoemen. Door mijn werk, waarbij ik vaak presentaties moet geven aan groepen, is dat voor mij een grote valkuil. Ik ben heel ‘uitleggerig’ in mijn vertellen, laat de luisteraar weinig kans om zijn verbeelding te laten spreken.
Het proces om tot een tweede verhaal te komen zet veel gevoeligheden op scherp in de groep. Mensen werken aan een verhaal dat heel wezenlijk is voor henzelf. In gesprekken zoeken we waarom we net dat verhaal willen vertellen. Wat zit erachter, waarom was die gebeurtenis zo belangrijk? Waar gaat het echt over? Hoewel het opzet van de cursus niet therapeutisch is, cirkelen we rond pijnpunten, breken inzichten door, worden verbanden gelegd. Een van de deelnemers is opstandig. Ze wil, ze moet, een verhaal vertellen over een pijnlijke episode in haar leven. Ze wil het niet oefenen en niks opschrijven. Ze wil het maar één keer vertellen. Ademloos luisteren we. Achteraf zegt ze dat de gebeurtenis door het vertellen is verworden tot iets wat mensen nu eenmaal meemaken. In het vertellen heeft ze afstand kunnen nemen en het verhaal kunnen inschrijven in de stroom van het leven.
