Zijn we klaar voor verandering?

Recht op mislukking

We kunnen ver gaan in het bekijken van eigen verantwoordelijkheden. Hoe werken onze onopgeloste issues door in het leven van onze kinderen? Denken we bij alles wat we doen wel voldoende aan de generaties na ons? Zijn we zelf als consument wel alert genoeg voor bedrijven met onzuivere praktijken? Welke graad van hebzucht in ons eigen leven vergroot zich uit in de hebzucht van de banken? In hoeverre bepalen angst en stress ons leven en investeren we wel voldoende in rust en vertrouwen? Luisteren we voldoende naar ons lichaam, eten we voldoende gezond, ondersteunen we ons immuunsysteem wel bij het bestrijden van een ziekte …? Ergens voelen we wel dat dat allemaal essentieel is om de kar te helpen keren. Daarom wellicht dat de oproep tot persoonlijke verantwoordelijkheid – los van het feit of het ons dan wel lukt – zo alomtegenwoordig weerklinkt. ‘Ook in de gezondheidszorg is de nadruk komen te liggen op het feit dat je gezondheid het resultaat is van wat je er zelf voor over hebt. Preventief bewegen, gezond eten, stress bestrijden, of de kracht van de gedachte …’, merkt medisch filosoof Ignaas Devisch op. ‘Het valt allemaal niet te onderschatten, maar we moeten in het propageren van die boodschap wel voorzichtig zijn: gezondheid is veel meer dan “wat je ervan maakt”, het is echt een samenspel van vele factoren. Daarom is het in een poging om jezelf onder handen te nemen belangrijk om de mogelijkheid tot falen mee in te calculeren. Mensen hebben recht op informatie, om te weten wat ze zelf kunnen doen, maar ook recht op mislukking.’

Gedeelde verantwoordelijkheid

Want mislukken doen we allemaal. Hoe groot ons verlangen naar verandering ook is en hoe moedig we daarin ook willen zijn, het wordt ons niet altijd even gemakkelijk gemaakt. ‘Wat ik de laatste jaren in die hele discussie gemist heb, is het samenspel tussen individu en maatschappij’, zegt Devisch. ‘Als mensen hun eigen leven moeten maken, dan moet hen dat ook structureel mogelijk gemaakt worden’, merkt hij op. ‘Je mag het individu nooit los zien van zijn sociale context en de maatschappij, die een grote invloed heeft op zijn keuzes. We moeten ons ook de vraag stellen: wat kan de maatschappij structureel aanpakken zodat die keuzes, die onze verantwoordelijkheid kunnen aanscherpen, gemakkelijker worden gemaakt? Als samenleving moeten we mensen op een duurzame manier ondersteunen om hun gedrag te kunnen veranderen.’ Het klopt dat onze consumptiemaatschappij meer gericht is op snel dan op gezond, op curatief dan op preventief, op groei dan op behoud. Er valt veel geld te winnen met het verkopen van lege voeding, van illusies en onhaalbare dromen, en ook het verhelpen van fysieke en psychische welvaartsziekten die uit onze jachtige levensstijl voortkomen, is een industrie geworden. Er zijn krachten die er meer voordeel bij hebben dat we blijven hangen in afhankelijkheid en slachtofferschap dan dat we gedijen in persoonlijke vrijheid. Winstbejag en lobbygroepen allerhande maken het ons soms concreet moeilijk om verandering te bewerkstelligen. Of zoals woordvoerder van Test Aankoop Ivo Mechels zegt in het nog te verschijnen nieuwe boek van Jan Adins: ‘Het gaat niet alleen over de macht en de kracht van de consument, ook de producent zal zijn verantwoordelijkheid moeten opnemen.’ Bovendien denkt Devisch niet dat we alle heil bij het individu kunnen leggen, of op de overheid moeten wachten tot er maatregelen van hogerhand worden genomen. ‘Wat gezonde verandering betreft zie ik op mesoniveau, tussen staat en individu in, gelukkig veel bewegen’, concludeert hij met een positieve noot. ‘In buurten, scholen, bedrijven … gebeuren hoopvolle inspanningen en ontstaat het inzicht dat er zaken fundamenteel moeten veranderen. Op dat niveau zie ik een kracht die we nog veel verder kunnen aanboren.’

 

Meer lezen

U bent verantwoordelijk, Jan Adins, (Die Keure, 2014) Het nieuwe boek Wie verantwoordt nog van Jan Adins komt uit in het najaar. www.janadins.be